مقدمه
قرآن اين معجزه جاودان الهي ، چشمه جوشاني است كه هرگز خشك نمي گردد . درياي بيكراني كه به عمقش نمي توان رسيد[1]. سفره گسترده اي كه هركس به اندازه ظرفيتش و به ميزان تشنگي اش از آن بهره مي گيرد[2] .
كتاب عزيزي كه در فتنه ها بايد به او پناه برد[3] و در ارزيابي آراء و انظار و تمايلات آنرا بايد محور قرار داد . كتاب جاوداني كه پا به پاي زمان جريان دارد . شگفتي هاي آن هرگز تمام شدني نيست و نوآوري هاي آن تا ابد به كهنگي نمي گرايد[4] و تا روز قيامت كلامي تازه و نزد هر فرد شاداب و زنده خواهد بود و آهنگ نغمه هاي فرح بخش آن در هر زمان سخن تازه اي دارد و تشنگان را سيراب مي نمايد[5] . اما هرگز از آن سيراب نمي گردند[6] . دارويي كه هيچ دردي با او باقي نمي ماند . نوري كه هيچ ظلمتي با او جمع نمي شود[7] . در عظمت قرآن همين بس كه كلامي است از خداوند بزرگ و تراوشي است از علم بي انتهاي او كه هرگز پنجه محدود فكر بشر نمي تواند به همه اسرار و گنجينه هاي نهفته در آن دست پيدا كند . تو گويي قرآن اقيانوس ژرفي است كه هرچه بررسي و تحقيق بيشتر ، رموز و اسرار آن متجلي تر ميگردد. يكي از گنجينه هاي نهفته در كلام الهي ، مراسم باشكوه حج است كه هرچه بررسي و تحقيق در اطراف آن بيشتر گردد ، معارف و رموز و اسرار آن آشكارتر مي گردد.
حضرت امام خميني (ره) احياگر حج ابراهيمي در پيامي به حجاج بيت الحرام فرمود : انديشمندان و غواصان و درد آشنايان امت اسلامي اگر دل به درياي معارف آن بزنند ...
از صدف اين دريا گوهرهاي هدايت و رشد و حكمت و آزادگي را بيشتر صيد خواهد نمود و از زلال حكمت و معرفت آن تا ابد سيراب خواهند گشت[8] .
پيامبر گرامي اسلام در يك بيان نوراني حج را عصاره اسلام و معادل شريعت دانسته است . والخامسه الحج و هي الشريعه[9] .
همچنان كه مرحوم شيخ صدوق (ره) در كتاب شريف خصال ضمن اشاره به اين روايت فرمود : قد جاء في تعليل الرسول للحج ضمن تعليله لسائر الفرائض بانه معادل لتمام الشريعه[10].
پس حج نمونه و مدل كوچكي از اسلام بزرگ است . گويا خداوند متعال اراده نموده كه اسلام را در همه ابعادش در يك عبادت جاي دهد تا حاجي كل اسلام را يكباره تجربه نمايد .